FTP คืออะไร? ใช้ยังไง มีประโยชน์อย่างไร

คนส่วนใหญ่ที่กำลังสนใจเรื่องนี้คงพอจะรู้ว่า FTP คำนี้มักถูกใช้เป็นคำทั่วไปสำหรับการถ่ายโอนไฟล์ ดังนั้นเราจะมาเรีนรู้ว่า FTP คืออะไรกันแน่? มันทำงานยังไงและใช้งานอย่างไร? มันมีประโยชน์ยังไงบ้าง?

หากคุณต้องการผู้ให้บริการโฮสติ้งโดยที่คุณต้องดำเนินการเอง คุณจะพบว่าคุณจำเป็นต้องรู้คำตอบของคำถามที่ว่า FTP คืออะไร นั่นเป็นเพราะการใช้เครื่องมือ FTP ทำให้ง่ายต่อการย้ายไฟล์และฐานข้อมูลของทั้งเว็บไซต์

แต่ FTP ไม่ได้มีประโยชน์แค่เมื่อคุณต้องการโอนย้ายเว็บไซต์ไปยังโฮสต์ใหม่เท่านั้น การใช้งานทั่วไปอื่นๆ ของโปรโตคอล ได้แก่ การสำรองข้อมูลทางธุรกิจจำนวนมาก การถ่ายโอนไฟล์กับผู้อื่นได้อย่างง่ายดาย หรือบันทึกไฟล์ภายในตำแหน่งส่วนกลางที่ห่างไกลซึ่งผู้ใช้จำนวนมากสามารถเข้าถึงได้ ความปลอดภัยในการถ่ายโอนข้อมูล มาเริ่มเรียนรู้จากด้านล่างนี้

FTP คืออะไร?

FTP ย่อมาจาก File Transfer Protocol ก็ตามชื่อเลย มันเป็นวิธีการสื่อสารและถ่ายโอนไฟล์ขนาดใหญ่หรือเล็กได้อย่างสะดวกและปลอดภัย โดยทำงานผ่านทางโปรแกรมหรือแอปพลิเคชันที่รองรับ FTP เพื่อทำการเชื่อมต่อกับเซิร์ฟเวอร์ FTP การถ่ายโอนข้อมูลลักษณะนี้เดิมใช้เพื่อวัตถุประสงค์ที่ไม่เป็นความลับ เช่น การอนุญาตให้ลูกค้าดาวน์โหลดเอกสาร เช่น กระดาษขาว หรือการแลกเปลี่ยนข้อมูลที่ไม่ละเอียดอ่อนระหว่างพนักงานทางไกล

เนื่องจากในแง่ของคุณลักษณะด้านความปลอดภัย โดยปกติแล้วจะมีเพียงชื่อผู้ใช้และรหัสผ่านเพื่อป้องกันผู้ใช้ที่ไม่ได้รับอนุญาต ขณะนี้มีโปรโตคอล Secure FTP (FTPS) หรือ SFTP (SSH File Transfer Protocol) เพื่อแก้ปัญหานี้ โดยมีการเข้ารหัสเพิ่มเติมเพื่อให้แน่ใจว่าข้อมูลที่ถ่ายโอนมีความปลอดภัย

มี FTP หลายประเภท ได้แก่

1. Anonymous FTP : FTP พื้นฐานโดยไม่ต้องใช้ชื่อผู้ใช้หรือรหัสผ่าน และไม่ต้องเข้ารหัส
2. Password-protected FTP : FTP พื้นฐานที่ต้องใช้ชื่อผู้ใช้และรหัสผ่าน มันทำงานบนพอร์ต 21
3. FTP Secure (FTPS) : หรือที่เรียกว่า FTP-SSL (FTP Secure Sockets Layer) FTPS อนุญาตการเชื่อมต่อที่เปิดใช้งาน Transport Layer Security (TLS) เพื่อความปลอดภัยที่ดีขึ้น ใช้พอร์ต 990
4. FTP over explicit SSL/TSL (FTPES) : อนุญาตการเชื่อมต่อ TSL ที่ชัดเจน มันทำงานบนพอร์ต 21
5. Secure FTP (SFTP) : (ในทางเทคนิคแล้วไม่ใช่โปรโตคอล FTP) SFTP เป็นการเข้ารหัสของโปรโตคอล Secure Shell (SSH) ที่พัฒนาโดย Internet Engineering Task Force (IETF) มันทำงานบนพอร์ต 22

FTP ทำงานอย่างไร?

เนื่องจาก FTP เป็นโปรโตคอลไคลเอ็นต์เซิร์ฟเวอร์ ผู้ส่งจึงต้องอัปโหลดไฟล์ไปยังเซิร์ฟเวอร์ FTP ก่อน โดยทั่วไปแล้วเซิร์ฟเวอร์ต้องการข้อมูลรับรองการเข้าสู่ระบบ แม้ว่าเซิร์ฟเวอร์ FTP บางตัวจะอนุญาตให้เข้าสู่ระบบโดยไม่ระบุตัวตน 

เซิร์ฟเวอร์ FTP เป็นศูนย์กลางหรือจุดกึ่งกลางของการถ่ายโอนไฟล์ หลังจากเข้าสู่ระบบ ผู้รับไฟล์จะต้องดาวน์โหลดข้อมูลจากเซิร์ฟเวอร์เดียวกัน เมื่อเข้าสู่ระบบแล้ว ผู้ใช้จะสามารถดำเนินการต่างๆ ได้หลายอย่าง รวมถึงการอัปโหลดและดาวน์โหลดไฟล์ ตลอดจนการลบ เปลี่ยนชื่อ หรือย้ายไฟล์เหล่านั้น

FTP มีโหมดการทำงานสองโหมดหลัก คือ โหมดแอคทีฟ (Active Mode) และ โหมดพาสซีฟ (Passive Mode) ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

โหมดแอคทีฟ (Active Mode)

ในโหมดนี้ เครื่องลูกข่าย (Client) จะเป็นผู้เริ่มต้นการเชื่อมต่อกับเครื่องเซิร์ฟเวอร์ (Server) โดยจะส่งคำสั่ง PORT พร้อมกับที่อยู่ IP และพอร์ตของตัวเองไปยังเครื่องเซิร์ฟเวอร์ โดยทำให้เครื่องเซิร์ฟเวอร์สามารถติดต่อกลับไปยังเครื่องลูกข่ายเพื่อส่งข้อมูลได้ ในโหมดนี้ เครื่องลูกข่ายจะเปิดพอร์ตสำหรับรับข้อมูลที่เครื่องเซิร์ฟเวอร์ส่งกลับมา

โหมดแพสซีฟ (Passive Mode)

ในโหมดนี้ เครื่องลูกข่ายจะเป็นผู้เริ่มต้นการเชื่อมต่อกับเครื่องเซิร์ฟเวอร์ แต่จะส่งคำสั่ง PASV เพื่อขอให้เครื่องเซิร์ฟเวอร์เปิดพอร์ตสำหรับรับข้อมูล จากนั้น เครื่องเซิร์ฟเวอร์จะส่งที่อยู่ IP และพอร์ตที่ใช้ให้กับเครื่องลูกข่าย ซึ่งจะนำไปใช้ในการเชื่อมต่อเพื่อรับข้อมูล

โหมดการทำงานของ FTP จะขึ้นอยู่กับการกำหนดค่าในการตั้งค่าของเครื่องเซิร์ฟเวอร์ FTP และโปรแกรมหรือไคลเอ็นต์ FTP ที่ใช้งาน

วิธีการใช้ FTP

โดยทั่วไปแล้ว FTP จะใช้หนึ่งในสามวิธี

1. Command-line FTP (เข้าถึงผ่านพรอมต์คำสั่งใน Windows หรือ Terminal สำหรับ Mac)
2. ผ่านเว็บเบราว์เซอร์
3. ผ่านไคลเอนต์ FTP

วิธีใช้ผ่านไคลเอนต์ FTP เป็นวิธีที่ใช้กันมากที่สุดในปัจจุบัน โดยมีไคลเอนต์ FTP มากมายในตลาด เช่น FileZilla Cyberduck, WinSCP, WS_FTP, Transmit และ CrossFTP เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม FTP ไม่ถือว่าเป็นโปรโตคอลที่ปลอดภัย หากไม่ใช้ประเภทที่มีการเข้ารหัสข้อมูล และโดยทั่วไปจะใช้ชื่อผู้ใช้และรหัสผ่านแบบข้อความที่ชัดเจน สิ่งนี้อาจทำให้เซิร์ฟเวอร์ FTP เสี่ยงต่อการปลอมแปลง และการโจมตีทางไซเบอร์พื้นฐานอื่นๆ

ประโยชน์ของ FTP

1. สามารถถ่ายโอนไฟล์ขนาดใหญ่ได้

FTP ช่วยให้ผู้ใช้สามารถส่งและรับไฟล์ระหว่างคอมพิวเตอร์ได้อย่างรวดเร็วและง่ายดาย มันสามารถถ่ายโอนไฟล์ทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่ได้โดยมีความเสถียรและปลอดภัย ทำให้มีประสิทธิภาพในการส่งข้อมูลขนาดใหญ่เช่นไฟล์สื่อหลากหลายประเภท เอกสาร รูปภาพ วิดีโอ เป็นต้น

2. การสำรองข้อมูล

FTP ใช้กันอย่างแพร่หลายในการสำรองข้อมูล ซึ่งสามารถทำได้อย่างง่ายดาย โดยการส่งไฟล์ไปเก็บไว้ในเครื่องคอมพิวเตอร์หรือเซิร์ฟเวอร์อื่น ๆ ที่เป็นที่ที่มีความปลอดภัยและมีความเสถียรสูง เมื่อมีการสูญเสียข้อมูลหรือเครื่องคอมพิวเตอร์เสียหาย เราสามารถกู้คืนข้อมูลที่ถูกสำรองไว้ด้วย FTP ได้

3. การเผยแพร่ไฟล์

ผู้ใช้ FTP สามารถใช้งานเพื่อเผยแพร่ไฟล์หรือข้อมูลต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็ว โดยสามารถสร้างโฟลเดอร์ที่มีสิทธิ์เข้าถึงแบบสาธารณะหรือเฉพาะบุคคล ซึ่งจะช่วยให้คุณสามารถแบ่งปันไฟล์กับผู้อื่นได้อย่างง่ายดาย เช่น การอัพโหลดไฟล์เว็บไซต์ไปยังเซิร์ฟเวอร์เพื่อเผยแพร่เว็บไซต์

4. ความปลอดภัย

FTP มีความปลอดภัยที่เพียงพอต่อการถ่ายโอนข้อมูลที่มีความลับ โดยมักจะมีการเข้ารหัสข้อมูล (encryption) เพื่อป้องกันการดักจับข้อมูลจากบุคคลที่ไม่ได้รับอนุญาต นอกจากนี้ยังมีการใช้งาน FTPS (FTP over SSL) หรือ SFTP (SSH File Transfer Protocol) เพื่อเพิ่มความปลอดภัยในการส่งข้อมูลผ่านเครือข่าย

5. ความเรียบง่ายในการใช้งาน

FTP เป็นโพรโตคอมพิวเตอร์ที่ใช้ง่ายและมีอินเตอร์เฟซการใช้งานที่เข้าใจง่าย ผู้ใช้สามารถใช้โปรแกรม FTP ที่มีตัวอย่างมากมาย เช่น FileZilla, WinSCP, Cyberduck ฯลฯ ซึ่งจะช่วยให้ผู้ใช้งานไม่ยากลำบากในการติดตั้งและใช้งาน FTP